Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη τη τέχνη του παγκρατίου τη διαμόρφωσε ο Λεύκαρος από την Ακαρνανία, ενώ ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Ηρακλής είχε νικήσει πολλούς αντιπάλους χρησιμοποιώντας το παγκράτιο.Ο ιστορικός Φιλόστρατος θεωρούσε το παγκράτιο σαν το πιό σκληρό και το καλύτερο γιά άνδρες αγώνισμα και ταυτόχρονα τη καλύτερη μέθοδο προετοιμασίας γιά πόλεμο.
Το παγκράτιο καθιερώθηκε ως Ολυμπιακό αγώνισμα στην τριακοστή τρίτη Ολυμπιάδα (648 π.Χ.) με πρώτο νικητή το Λύγδαμι από τις Συρακούσες.
Η ονομασία του προέρχεται από το συνδυασμό των αρχαιοελληνικών λέξεων «παν» και «κράτος» και σημαίνει «με όλη τη δύναμη». Στη μάχη του Μαραθώνα οι Αθηναίοι, και στις Θερμοπύλες οι Λακεδαιμόνιοι όταν έσπασαν τα ξίφη και τα δόρατα πάλαιψαν με γυμνά χέρια, με την πολεμική τέχνη του παγκρατίου.Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου οι στρατιώτες του δίδαξαν το παγκράτιο στους λαούς που κατέκτησαν.Οι κατάλληλοι παγκρατιαστές θα πρέπει να ήταν: παλαιστικότεροι από τους πυγμάχους και πυγμαχικότεροι από τους παλαιστές.
Κανόνες του παγκρατίου
1) Επιτρεπόμενες τεχνικές: ‘Ολες οι λαβές της πάλης,οι λαβές της μέσης, το άρπαγμα των ποδιών, το στρίψιμο των χεριών και όλα τα κτυπήματα της πυγμής με γυμνά χέρια. Επίσης μπορούσε ο αθλητής να κρατάει τον αντίπαλό του και να το κτυπάει.
2) Απαγορευμένες τεχνικές: Να βάζουν τα δάχτυλα και τα νύχια στα μάτια, στη μύτη, στο στόμα και να δαγκώνουν.
Αυτές τις τεχνικές τις επέτρεπαν μόνο οι Λακεδαιμόνιοι γιατί τις θεωρούσαν πολύ καλή προετοιμασία γιά τη μάχη. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το Λακεδαιμονικό παγκράτιο ήταν διαφορετικό από των άλλων Ελλήνων.
Το παγκράτιο το χώριζαν σε δύο κατηγορίες: Το άνω ή ορθοστάνδην παγκράτιο το οποίο γινότανε με όρθιους αθλητές και συνηθιζότανε στους προαγώνες και στις προπονήσεις, και το κάτω παγκράτιον όπου η μάχη συνεχιζόταν και στο έδαφος.
Ξακουστοί Παγκρατιαστές: Ο γίγαντας από τις Συρακούσες Λύγδαμις, ο Σώστρατος ο Σικυώνιος, ο Δωριέας ο γιός του Διαγόρα κ.α.
Αξίζει να σας αναφέρουμε το εξής χαρακτηριστικό επεισόδιο με τον Αλκιβιάδη, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, το οποίο καταδυκνύει την σκληρότητα του Σπαρτιατικού παγκρατίου: Παγκρατιάζοντας ο Αλκιβιάδης με έναν αντίπαλό του το δάγκωσε. Τότε ο αθλητής θυμωμένος του φώναξε ότι δαγκώνει σαν τις γυναίκες. Αμέσως ο Αλκιβιάδης ο οποίος είχε εξασκηθεί στη Σπάρτη του απάντησε: Δεν δαγκώνω σαν τις γυναίκες αλλά σαν τα λιοντάρια.
